2011 seçimlerinden evvel 2/B sıkıntısını “Cumhuriyet tarihinin en büyük affı”, 2018 seçimleri öncesinde kaçak yapılaşma sıkıntısını “Cumhuriyet tarihinin en değerli imar barışı” sloganlarıyla seçmenin önüne koyan iktidar, 2023 seçimlerine giderken bu kere de tıpkı yolu izleyerek “Cumhuriyet tarihinin en büyük toplumsal konut projesi” telaffuzuyla barınma sorunu üzerinden oy ve kaynak elde etmeye soyunuyor.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın 13 Eylül’de duyurduğu toplumsal konut projesi tartışılmaya devam ediyor. Bir yandan 15 Eylül prestiji ile müracaatların 1,5 milyonu aştığı belirtilirken öteki yandan her müracaat için alınan 500 bin TL’lik meblağın toplamı kamuoyunun gündeminde.
BAŞVURU MÜHLETİ UZATILABİLİR
TOKİ’nin yaptığı bilgilendirmeye nazaran toplumsal konut projesine e-devlet üzerinden yapılacak müracaatlar 28 Ekim’de sona erecek. Lakin büyük bir mali kaynak yaratacağı öngörülen müracaatların mühletinin uzatılması da mümkün görünüyor. İktidarın geçmişteki seçimlerde de benzeri halde yıllardır çözümsüzlüğe terk edilerek kangren olmuş, 2/B topraklarının işgalcilerine satışı ve kaçak ve plansız yapılaşma sonucu ortaya çıkan imar problemlerini da tıpkı bugünkü üzere her seçim öncesinde seçmene bir havuç olarak uzatması anımsandığında bunu söylemek mümkün.
2011’DE 2/B YASASI İLE ORMAN İŞGALLERİNE AF GÜNDEME GELDİ
AKP iktidarının en güzel bildiği yollardan biri yıllarca çözülemeyen problemlerin bir modülü olduğu halde bu sıkıntılar üzerinden oy sömürüsü yapmak. Yirmi yıldır ülkeyi yöneten ve çabucak her türlü yasal düzenleme ve denetleme gücünü elinde tutan iktidar, Haziran 2011 seçimlerinden evvel 2/B yasasını gündeme getirdi. Lakin özetle orman vasfını yitirmiş hazine yerlerinin üzerindeki işgalcilere satışını öngören düzenleme seçimlerin sonrasına ertelendi. İlerleyen yıllarda ise 2/B sorunu bir çeşit seçim gereci olmanın yanında iktidara büyük bir kaynak transferi aracına da dönüştü. Ülke genelinde bulunan yaklaşık 484 bin hektarlık 2/B yeri, iktidarın çıkardığı düzenleme ile yüzde onu peşin, 5 yıl vadeli olarak işgalcilerine satışa sunuldu. Bu süreçte kelam konusu yerlerin işgalcilerine satışından yaklaşık 30 milyar Dolar meblağında bir kaynak beklentisi olduğu gündeme gelmişti.
2/B BİRDEN FAZLA YERDE VATANDAŞI MAĞDUR ETTİ
Bir çeşit “tecavüzcüsüyle evlendirme” sürecine dönüşen 2/B yerlerinin satışı birçok bölgede ise büyük haksızlıklara yol açarak kamu vicdanını yaralayan bir sürece dönüştü. Antalya başta olmak üzere birçok vilayette 2/B mağdurları oluştu, halk hareketler yaptı. Bu süreçte en fazla 2/B toprağına sahip olan Antalya’da Defterdarlık arazi satışı için Cuma Hutbesi okunmasını sağlayarak hak sahiplerini müracaat yapmaya teşvik etmeye çalışmıştı. İktidar, 2/B yerlerinin satışına yönelik müracaat müddetlerinde uzatmaya gitti.
ORMAN DIŞINA ÇIKARILAN YERLER PARAYA DÖNÜŞTÜRÜLDÜ
Peyzaj Mimarları Odası, 25 Kasım 2011 tarihinde yaptığı açıklamada 2/B toprakların satışıyla ilgili düzenlemenin detaylarına değinerek şu değerlendirmeyi yapmıştı: “Siyasi iktidar, 2003 yılında ki açıklamalarında 25 milyar dolar bu gün 30 milyar dolar gelir sağlanacağı gerekçesiyle, Anayasanın 169. ve 170. unsurlarını değiştirerek, orman niteliğini kaybettiği gerekçesiyle ‘ormancılık tertibi dışına çıkarılan’ ve ‘2/B Arazisi’ olarak isimlendirilen 473 bin hektar büyüklüğündeki orman toprağının satışını gündeme getirmiştir.”
2018 SEÇİMLERİ ÖNCESİNDE İMAR AFFI GÜNDEME GELDİ
Haziran 2018 seçimleri öncesinde de AKP iktidarı tekrar toplumun çözümsüzlüğe itildiği bir öbür bahis olan plansız ve kaçak yapılaşmayı sömürmeye girişti. Periyodun Etraf ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki, seçimlere iki ay kala yaptığı açıklamada 15 milyon ihtilaflı yapının kayıt altına alınacağını gündeme getirdi. Toplam 26 milyon yapının yüzde 60’ını ilgilendiren kaçak yapılaşma probleminin tahlili için düğmeye basan iktidar, imar affı müracaatlarından beklediği 40-50 milyar TL’lik kaynak beklentinin altında çıkınca iki sefer müddet uzatmaya gitti.
İMAR AFFI BİRÇOK YERDE KAÇAK YAPILAŞMAYI TEŞVİK ETTİ
Hem 2/B, hem de imar affı düzenlemesinde iktidarın izlediği yol, kangrene dönüşen kamu yeri işgalleri ve kaçak yapılaşma meselesinin sömürerek kamuoyuna seçim havucu uzatarak bu yolla büyük ölçüde yeni kaynak elde etmekti. Yıllardır bir kesimi olduğu sorunu çözecek adımlar atmak, işgalleri önlemek, kaçak yapılaşmayı sona erdirmek yerine yapılan hukuksuzlukların ödüllendirilmesi manasına gelen bu uygulamalar birçok yerde yeni işgaller ve kaçak yapılaşmanın da önünü açtı. Örneğin Antalya’nın Kaş ilçesinde kaçak yapılaşma inanılmaz artarak 2 binin üzerine çıkarken mahallî halkın verdiği bilgilere nazaran foseptik çukurlarına bile yapı kayıt evrakı alındığı öne sürüldü.
2023 SEÇİMLERİNE HAKİKAT YENİ SÖMÜRÜ ARACI BARINMA SORUNU
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın duyurduğu toplumsal konut projesi de AKP iktidarının 2023 seçimleri öncesinde yüksek konut ve kira fiyatlarının vurduğu milyonlara uzattığı bir seçim havucu. Tıpkı 2/B toprakları ve imar barışı düzenlemelerinde olduğu üzere toplumsal konut projesi de “Cumhuriyet tarihinin en büyüğü” olarak tanıtıldı.
TOKİ’NİN MÜRACAAT KURALLARINDAKİ BELİRSİZLİKLER
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın duyurduğu projenin afişlerinde TOKİ’nin yapacağı 2+1 konutlar için 608 bin, 3+1 konutlar için de 850 bin TL fiyat açıklandı. Lakin TOKİ’nin resmi sayfasında yer verilen müracaat koşullarında 500 TL müracaat bedelinin dışında konut fiyatının yüzde 10’unun peşin alınacağı ve 240 ay (20 yıl) vade ile satış yapılacağı belirtilerek özetle şöyle deniliyor: “Konutların, adet, brüt m², net m² ve fiyat bilgileri projenin ihalesi yapıldıktan sonra katılık kazanacaktır. Projeye kâfi talebin oluşmaması yahut zorlayan sebepler nedeniyle projenin gerçekleştirilememesi halinde müracaat sahiplerine bilgi verilecektir. Hak sahiplerinin konutlarına ilişkin kalan borç bakiyesi ve aylık taksitler her yılın Ocak ve Temmuz aylarında olmak üzere yılda iki kere, bir evvelki 6 aylık periyottaki Memur Maaş Artış Oranı dikkate alınarak İdarece tespit edilen oranda artırılacaktır. Birinci dönemsel artış kontrat tarihine nazaran İdarece belirlenecektir.”
SIRADAN BİR YÜKLENİCİ BU KAİDELERLE CİDDİYE ALINMAZ
TOKİ’nin müracaat kurallarında belirtilen ayrıntılar, devletin en zirvesindeki isim olan Cumhurbaşkanı tarafından açıklanan ve Cumhuriyet tarihinin en büyük projesi olarak duyurulan teşebbüsün bir garantisinin olmadığına işaret ediyor. Sıradan bir inşaat yüklenicisinin bile bu şartlarda tüketici karşısına çıkması durumunda ciddiye alınmayacağını söylemek mümkün. Zorlayan sebeplerle projenin gerçekleşmeme ihtimali, belgisiz fiyatlar ve dönemsel artışların yaratacağı kaotik durum bir nevi devlet eliyle kumar oynandığı izlenimi doğuruyor. Sıradan bir inşaat firmasının bu çeşit kampanya başlatması durumunda büyük kuşkuların gündeme gelmesi mümkün. Lakin kelam konusu projenin sahibi bu tıp teşebbüsleri önlemesi, denetlemesi ve önüne geçmesi gereken kamu yönetimi olunca kuşku de inanç de manasını yitiriyor.
MADALYONUN ÖBÜR YÜZÜNDE KOŞULLARI ZORLAYAN HALK VAR
Ancak bir de madalyonun başka yüzü var. Tıpkı 2/B, imar affı düzenlemelerinde olduğu üzere toplumsal konut projesinde de halkın kıymetli kısmı direkt ya da dolaylı olarak nasıl müracaat yapabileceğini soruşturmaya başladı. Bir nevi tahlilin değil, sorunun bir modülü olan iktidarın içinden çıktığı toplum da emsal biçimde bu kısır döngüyü besleyecek adımlar atmak için yollar arıyor. Kendisi müracaat koşullarını taşımıyorsa bir yakınını devreye sokmak, olmazsa öteki yollar bulmak isteyen insanların gündeminde iki gündür toplumsal konut projesi var. Temelsiz ve teminattan mahrum bir teşebbüse benzeri biçimde kuralları zorlayarak ya da dolanarak dâhil olmak isteyenlerin sayısı azımsanmayacak ölçüde. Barınmanı muhtaçlık olmakla rant aracı olmak ortasında sıkışıp kalmasıyla bu meseleye gerçekçi ve kalıcı tahliller üretilmesi yerine seçim atmosferlerine girildiğinde gündeme getirilen popülist teşebbüslerle sorun daha da katmerleniyor.
Yusuf Yavuz