Bayrama kredi derecelendirme kuruluşu Fitch’in Türkiye’nin kredi notunu kırdığı haberiyle girdik. Fitch Türkiye’nin kredi notunu neden kırdı? Haber sitelerinde anlaşılması güç şu cümle yer aldı:
“Artan geriye dönük endeksleme riskleri, liranın ek olarak kıymet kaybetmesi ve döviz kuru geçişkenliğinin hem sürat hem de büyüklük olarak artması nedeniyle yörünge epeyce belirsizliğini koruyor. Fitch, süratli kredi büyümesinin suratını azaltmaya yönelik seçici makro ihtiyati siyasetlerin, makroekonomik ve finansal istikrara yönelik riskleri azaltmadığını düşünmektedir.”
Ne anladınız? Ben, Fitch’in Türkiye’nin notunu kırarak B+’dan B’ye indirmek için çok güçlü münasebetlere sahip olmadığını çıkardım.
Acaba? Kredi derecelendirme kuruluşlarının not kırma münasebetlerin geçmişte Türkçe’ye çevrilirken devletin resmi ajansının gadrine uğradığını bildiğim için değerlendirmeyi bir de orjinal kaynağında okudum.
Fitch’in gerçekte Türkiye iktisadına dair yenilip yutulması çok daha sıkıntı değerlendirmeleri var. Artık sansür mü, otosansür mü bilmiyorum fakat Fitch, makaslanan kısımlarda özetle diyor ki:
–Kur Muhafazalı Mevduat uygulamasına ve sermaye hareketlerini yönlendirmeye yönelik kararlara karşın Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın brüt memleketler arası rezervleri 101 milyar dolara, net rezervleri 7.5 milyar dolara geriledi. Haziran’da ise hafif de olsa eksiye indiği, Swap (Para takası) hariç net rezervlerin ise eksi 64 milyar dolara düştüğü varsayım ediliyor. Fitch, brüt rezervlerin 2022 sonunda 94 milyar dolara, 2023’te ise 88 milyar dolara gerilemesini bekliyor. Bununla rezervlerin cari açığı kapatma mühleti 2.7 aya gerileyecek. Meğer kredi notu B olan ülkeler ortasında bu müddet ortalama 3.8 ay.
–Vatandaşların bankalara olan itimatlarının azalması yahut bankalar ile şirketlerin dış borçlanma kapasitelerinin azalması durumunda Merkez Bankası’nın rezervleri daha da baskı altında kalır. Çünkü bankaların döviz varlıklarının değerli kısmı Merkez Bankası’nda.
–Hükümet’in yüksek ekonomik büyümeye odaklanması, döviz talebinin yüksek seyretmesine neden oluyor. Bu da TL’de daha fazla bedel kaybı istikametinde baskı yaratıyor. Bu siyaset Merkez Bankası’nın rezervlerinin azalmasına, enflasyonun artmasına ve açığı kapatabilecek kısa vadeli yabancı sermaye yatırımlarının Türkiye’den uzak durmasına neden oluyor.
–Türkiye’nin önümüzdeki 12 ay içinde vadesi dolacak olan 182 milyar dolarlık döviz borcu var. Türkiye Cumhuriyeti devleti ve özel bölüm şirketlerinin dış finansmana erişiminde bugüne kadar bir sorun yaşanmadı. Ancak global yatırım iklimindeki mümkün kırılma işleri değiştirir. Global finansman ortamı sıkılaşıyor ve Türkiye’nin dış finansman maliyeti artıyor.
–Döviz talebini azaltmak ve yüksek enflasyonun iktisada tesirini azaltmak için giderek artan oranda devlet bütçesinden medet umuluyor. Yalnızca Kur Muhafazalı Mevduat uygulamasının maliyeti yıl sonunda (Doların yıl sonunda 20 TL’ye yükselmesi durumunda) ulusal gelirin yüzde 3.1’ine yükselebilir.
–Kamu borcu içinde döviz cinsinden ya da dövize endeksli olan kısmın oranı 2017’de yüzde 39’ken, ortadan geçen müddette yüzde 67’ye yükseldi. Bu Türkiye’yi kur riskine açık durumda bırakıyor.
Fitch özetle, “Türkiye ağır bir kriz riskiyle karşı karşıya. Bahtı yaver giderse krize girmekten kurtulabilir ancak talihinin yaver gideceğinin garantisi yok” diyor.
Notu kırmasının nedeni “Yörüngenin epeyce belirsizliğini koruması” filan değil bu.