2021’de hayatın olağanlaşmaya başlamasıyla birlikte güç tüketimi pandemi öncesi devrin üzerine çıktı. Uzmanlar, dünyanın 1970’lerden beri gözlenen en büyük güç kriziyle karşı karşıya olduğunu lisana getiriyor. Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, global güç görünümünü kıymetlendirdi.
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Ocak 2020 ile Aralık 2021 ortasında Dünya Bankası’nın güç fiyat endeksinin yüzde 50 arttığı bilgisini vererek, 2022’nin Ocak-Nisan periyodunda de yüzde 26.3’lük bir sıçramanın daha eklendiğini hatırlattı. Bu göstergenin kömür, petrol, doğalgaz fiyatlarındaki genel yükselişi yansıttığını anlatan Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, ham petrol fiyatlarında ise Nisan 2020 ile Nisan 2022 aralığında tek başına yüzde 350’lik bir artış olduğuna dikkati çekti.
“YENİLENEBİLİR GÜÇ KAYNAKLARINA YATIRIMLAR ARTABİLİR”
Bununla birlikte şimdi global iktisatta 1970’lerdeki üzere bir şoktan kelam edilemeyeceğini belirten Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, bunun nedenini ortadan geçen müddette teknolojideki gelişmeler, hizmet kesiminin iktisattaki tartısının artması üzere etmenlerle gücün iktisat üzerindeki tesirini nispi olarak azalmasına bağladı. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Dünya Bankası’nın projeksiyonlarına nazaran petrol, doğalgaz ve kömür fiyatlarının birleşik tesiriyle global büyümenin 2022’de yüzde 0.5, üzerine 2023’te bir yüzde 0.3 daha, toplamda yüzde 0.8 yavaşlaması beklendiği bilgisini vererek, “Fosil yakıt fiyatlarındaki bu yükselişin olumlu tesiri olarak yenilenebilir güç kaynaklarına yapılacak yatırımlar canlanabilir. Yenilenebilir güç üretimi 2021’de yüzde 17 artışla, global güç üretiminin yüzde 13’ünü oluşturdu. Son iki yılda kaydedilen güç üretim artışının yarısından fazlası yenilenebilir güçten geldi” diye konuştu.
“DÜNYA, YÜKSEK GÜÇ FİYATLARININ OLUŞTURDUĞU MESELELERİ BİR FIRSATA DÖNÜŞTÜRMELİ”
Prof. Dr. Kozanoğlu, dünyanın bu devri yenilenebilir güce dönüşüm bir fırsat olarak değerlendirmesinin hayati ehemmiyet taşıdığını lisana getirdi. Prof. Dr. Kozanoğlu, “Eğer dünya pak güç yatırımlarını hızlandıramazsa, kısa vadede yaşanan meseleler, uzun vadede global ısınma başta gelmek üzere daha büyük insani felaketlerin kapısını aralayabilir. O nedenle bu sarsıntılı süreci bir durum muhasebesi yapmak için baht kabul edilmeli. Fosil yakıtlara bağımlılığı azaltacak tedbirleri yaşama geçirmek büyük ehemmiyet taşıyor” dedi.
“ENERJİ FİYATLARININ ARTIŞINDAN EN FAZLA AVRUPA ETKİLENİYOR”
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, güç fiyatlarının artışından en fazla Avrupa Birliği’nin (AB) etkilendiği kaydetti. Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle AB’nin güç problemlerinin ağırlaştığını ve güç güvenliğinin tehlikeye girdiğini belirten Kozanoğlu, Rusya’dan yapılan ithalatın AB’nin doğalgaz tüketiminin yüzde 40’ını oluşturduğunu söyledi. Petrol ve kömürde Rusya’nın yüzde 20’lik tartısı olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, toplam tüketimin yüzde 40’ının sanayi kesimine, geri kalanının ise ulaşım ve hane halkına ilişkin olduğunu tabir etti.
“İNGİLTERE’DE İSE ŞİMDİDEN İKTİSADIN ÇARKLARI YAVAŞLADI”
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Avro Bölgesi’nin dört büyük iktisadı olan Almanya, Fransa, İtalya ve İspanya’da ayrıyeten tedarik zinciri aksamaları, kuraklık ve işgücü arzı yetersizliği nedeniyle sakinlik tehlikesi baş gösterdiğine işaret etti. Prof. Dr. Kozanoğlu, sonbaharda enflasyonun yüzde 13’ü aşması beklenen İngiltere’de şimdiden iktisadın çarklarının yavaşladığını da belirtti.
“ALMANYA VE İTALYA RUS DOĞALGAZINA BAĞIMLI”
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Türkiye’nin de bir numaralı ihracat pazarı olan AB bölgesindeki Almanya’nın da doğalgazda ihtiyacının yarısını, petrolde ise üçte birini Rusya’dan sağladığını söyledi. Kremlin’in güç tedarikini yavaşlatması sonucu Almanya’nın lokomotifi sanayi bölümü güç günler geçirdiğini söz eden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Elektrik üretiminin yüzde 70’i nükleer güçten gelen Fransa ise izafî manada daha az zorda. Yeniden de bu kış güç kısıntıları yaşanması bekleniyor. İtalya’da Almanya üzere Rus doğalgazına bağımlı bir ülke” açıklamasını yaptı.
“NASIL BİR GÜÇ SİYASETİ İZLENMELİ?
Prof. Dr. Kozanoğlu, bu türlü kritik bir dönemeçte izlenecek güç siyasetinin da kıymet kazandığını söyledi. Genel eğilimin güç tasarrufu sağlamak, çok tüketimi caydırmak için ek vergiler getirilmek; bir yandan da fakir kısımlara güç sübvansiyonları vermek olduğunu lisana getiren Kozanoğlu, fakat bunda da hassas bir istikrar tutturulmasını ve ihtimamlı maliye siyasetlerle desteklenmesini önerdi. Prof. Dr. Kozanoğlu, AB’de yükselen fiyatların tüketicileri çok sıkıntı durumda bırakması, yaklaşan kış aylarında konutların ısınamaması, fabrikaların stop etmesi tehlikesi karşısında Avrupa Kurulunun güç fiyatlarına müdahale kararı aldığını da aktardı. Buna nazaran İngiltere’de konutların elektrik faturası yıllık 2 bin 500 pounda sabitlendi. Hiçbir biçimde ödemeler bu sayısı geçemeyecek.
“YOKSULLAR, GÜÇLERİNİ ELEKTRİK VE ISINMAYA HARCIYOR”
Enerji tüketiminde toplumsal siyasetlere başvurulması gerektiğine de değinen Prof. Dr. Kozanoğlu, fakirlerin zenginlere nazaran gelirlerinin daha yüksek bir oranını elektrik ve ısınmaya ayırdığını vurguladı. Prof. Dr. Kozanoğlu’na göre güç fiyatlarındaki artışın manşet enflasyondan daha yüksek olması, dar gelirlilerin bütçelerinin ortalamalardan daha da fazla etkilenmelerine yol açıyor. Şirketlere yönelik dayanak programlarının ise, varlığı yüksek güç fiyatlarıyla tehlikeye giriyor, aksi takdirde sağlıklı faaliyet yürüten firmalarla sonlu kalması öneriliyor.
“TÜRKİYE’DE İSE ÖDEMELER İSTİKRARI MESELELERİ AĞIRLAŞIYOR”
Prof. Dr. Kozanoğlu değerlendirmelerini şu formda sürdürdü:
“Enerji fiyatlarının artışı güç ihracatçısı ülkelerin yüzünü güldürüyor. Lakin güç ithal eden Türkiye’de ise ödemeler istikrarı sıkıntılarının ağırlaşmasına neden oluyor. IMF’ye nazaran Ortadoğu ve Orta Asya’nın güç ihracatçılarının yalnızca petrol satışından gelirlerinin 2022’de 320 milyar doları aşması bekleniyor. Türkiye’de son açıklanan Orta Vadeli Program’da 2022 güç faturası 103,5 milyar dolar varsayım edildi. 2023 için ise petrolün varilinin 88 dolardan süreç görmesi ve güç ithalatının 85 milyar dolar olması öngörülüyor. Fiyatların daha yüksek seyretmesi halinde haliyle 22 milyar dolar beklenen cari süreçler açığı da artacak.”