Duygu Erdoğan / İSTANBUL – Tarlada üretim dönemini değiştiren iklim hareketi, eserlerde ise kalitenin belirleyicisi oluyor. Yaz mevsiminde yüksek sıcaktan serada erken olgunlaşıp arz istikrarını bozan salatalık ve kabak ürünlerine artık ulaşmak hayli güç. Evvelki dönem bolluk yaşanan narenciye eserlerine tüketici ılıman kış nedeniyle talep göstermezken, bu yıl iklim kaynaklı sıkıntıların randımanı yarı yarıya düşüreceği görülüyor. Rekor üretim öngörülen zeytin ve zeytinyağında hasat öncesi beklenen yağış gelmezken, rekora karşın yağ ölçüsünün ve kalitesinin daha az olacağı varsayım ediliyor. İklim kaynaklı tüm sıkıntılar üreticinin kaybını artırırken, tüketicinin sofrasının hesabını ise her mevsim değiştiriyor. Üstelik bu tesir milletlerarası boyuta ulaşıyor. Dünyada kahve ve kakao üretiminin geleceği, iklim değişikliği tehdidiyle karşı karşıya bulunurken, yüksek fiyat artışı hem hammaddeye erişimi zorlaştırıyor, hem de tüketicinin cebini yakıyor. Tarım paydaşları, iklim için ülke bazlı planlamaların detaylı yapılmasını ayrıca global ölçekte bir hareket başlatılmasını istiyor.
Gıda güvenliğini tehdit ediyor
Tarım Müellifi Ali Ekber Yıldırım, dünyanın rastgele bir ülkesinde tarlada iklim kaynaklı yaşanan sorunun artık her sofrada maliyeti artırdığına dikkat çekerken, probleme karşı küresel çapta detaylı bir planlama yapılması gerektiğini lisana getirdi. Besin güvenliğinin iklim nedeniyle tehdit altında olduğunu anlatan Yıldırım, “Örneğin 2022’de geciken yağışlarla hububatta problemli bir dönem geçirdik. Buna karşılık ağır bir ithalat yapıldı. Fakat geçen dönem eser bol olunca bu yıl stoklar da epeyce yükseldi, bunu yönetmek hala problemli. Zeytinde rekor üretim yılı olacak. Lakin hala hasat için son bir yağış bekleyen üreticiler var zira yağlanma oranını artırıyor. Eser bol olacak fakat kalite düşük kalabilir. Bunların hepsi elbette sofraya yansıyor. Tüketicinin hesabını anlık değiştiriyor” dedi.
Arz-talep istikrarı bozuluyor
‘Gıdada en büyük tehdit iklim değişikliği’ diyen Mersin Yaş Zerzevat ve Meyve Komisyoncuları Derneği Başkanı Münir Şen, üretimin yanı sıra esere erişimin de giderek zorlaştığını tabir etti. Yaz mevsiminde sera üretiminden örnek veren Şen, “Hava sıcaklığı çok yüksekti, seralarda günlük olarak bile eserler olgunlaştı. Bir anda eser çok bol oldu fakat o kadar talep yoktu. Üretici iki kuruşa sattı, tüketici artan maliyetlerle yeniden de yüksek fiyatla karşılaştı. Kimi eserler yandı. Yani bolluk da vakitsiz ve talebin olmadığı ortamda yeterli bir durum oluşturmuyor. Artık ise halde salatalık 50 lirayı aşıyor, karnabahar 60 lira. Çok detaylı bir formda tarımda iklime karşı yapılanmamızı hazırlamalıyız” diye konuştu.
Gıda enflasyonu yükseliyor
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran aylık enflasyon ekimde yüzde 2.88 oldu fakat buna karşılık besin enflasyonu yüzde 4.33 arttı. Fiyatı en çok artan besin eserlerinin başında sebzeler ve meyveler var. Mevsim geçişi etkeninin yanı sıra hava hareketlerinden hayli çabuk etkilenen meyve ve sebzedeki fiyat artışı, besin enflasyonunu bu periyot yükselten temel neden oldu.
Hububatta ekim takvimi değişti
Kurak ve ılıman geçen evvelki ekim ile hasat devri nedeniyle çiftçiler hububatta yeni dönem hazırlıklarını öteliyor. Türkiye’nin tahıl ambarı Konya Ovası’nda her yıl ekim ayı sonunda yüzde 80’e ulaşan ekili alan oranı, bu dönem şimdi yüzde 25 düzeyinde seyrediyor. Hem kıraç, hem de sulanabilir alanlarda iklim nedeniyle tarla ekim takviminin birer ay kaydığına dikkat çekiliyor.
Ulusal Hububat Konseyi (UHK) Başkanı Özkan Taşpınar, “Özellikle hububat ekilişinin değerli bir kısmını yapan İç Anadolu Bölgesi’nde daha evvelki yıllarda eylül sonu, ekimde başlayan yeni ekiliş periyodunun kasım ortasından itibaren artacağı görülüyor. Hem kıraç, hem de sulu alanlarda yeni ekim döneminin birer ay kaydığını söyleyebiliriz. Bilhassa geçen kışı ve bahar aylarının ılıman ve kurak geçmesiyle çiftçi ekili alanlarında randıman kaybına uğradı. Bu nedenle artık iklime ahenk sağlama gerekliliği duyuyor. Yağış takvimi belirleyici olabilir ancak dönem kasım ortasında ağırlaşır. Hem stokta, hem üretimde eser bol, tüketici için olumsuz bir tesir kelam konusu olmaz” diye konuştu.
Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Soylu da bölgedeki dönemin kaydığını belirtirken, “Hava koşulları beklenildiği üzere gitmiyor, kurak bir periyot var. Artık eskisi üzere sert kış koşulları yok. Bu nedenle başak veren hububat, büyümesi gerekenden daha fazla büyüyor, akabinde ise muhtemel don ve soğuk riskine açık hale geliyor. Halbuki kış devrinde yalnızca çimlenip kar altında uyuması gerekir” dedi.